Tabya nedir?
Tabya kelime itibariyle tabletle, tabla arasında bir yerde olsa da aslında ciddi bir kavram, peki tabya nedir? Bölgeleri savunmak gayesiyle yapılan silahlarla güçlendirilen askeri yapıya tabya denir. Tabya öncelikle 11’inci yüzyılda insanoğlunun hayatına girdi. I’inci Dünya Savaşı sonrası önemini kaybeden tabya stratejik önem arz eden bölgenin savunmasını sağlamak amacıyla oluşturulmuştur. Düşmanı engelleme amacıyla yapılan bu tesisler aslında şehirlerin karakoludur. Mimari kaygıların olmadığı sağlamlık ve güvenlik üzerine kurulu olarak inşa edilen tabyaların ana binası ve onlara ulaşım yolları genellikle toprak setlerle korunmuştur. Yapılan yerin durumuna göre belirlenen tabyaların isimleri yıldız, hilal, ay, toprak ve yay olarak belirlenmiştir. Arapça kökeni olan tabya kelimesi donanma, hazırlık, yığmak ve ordu anlamlarına gelir.
Osmanlı İmparatorluğu’nda tabya nedir?
11’inci yüzyılda dünyada kullanılmaya başlanan tabya sistemi stratejik bölgelerin korunması adına ciddi bir unsurdu. Osmanlı İmparatorluğu da tabya ile savunmaya önem verdi. Hatta tabyalar Çanakkale’de boğaz savunması açısından faydaları ciddi anlamda önemliydi. Osmanlı’nın son döneminde de tabyalar Kurtuluş Savaşı sırasında ciddi zaferlerin alınmasının nedenidir. Türkiye’da bulunan tabyalardan Hamidiye tabyası, Çanakkale’nin merkezinde Çimenlik ve Dardanos tabyaları arasında yer almakla birlikte Çanakkale Savaşı sırasında Almanlar tarafından kontrol ediliyordu. Mecidiye tabyası ise yine Çanakkale’de II’inci Abdülhamit tarafından inşa edilmişti. Seyit Onbaşı bu tabyada görev yapmış ve şehit olmuştu. Ertuğrul tabyası ise Gözcü Baba Tepesi’nin yamacında bulunuyor. Deniz Savaşı sırasında bu tabyada görevli topçu birlikleri İngiliz Agamemnon zırhlısına 7 top isabet ettirip donanmayı püskürtmeyi başarmıştır. Dardanos Tabyası ise Çanakkale-İzmir yolunda Truva kenti kalıntılarının olduğu Dardanos’ta bulunuyor. İngilizler’in Agamemnon zırhlısına isabet eden 12 toptan üçü ve yine İngilizlerin Queen Elizabeth zırhlısına isabet eden toplardan üçü bu tabyadan atılmıştı. Mesudiye Tabyası’ndan atılan toplar Irresistible kruvazörü ve Ocean gemisinin devre dışı kalmasını sağlamıştı. Hasan Bey komutasındaki bu tabya Çanakkale-İzmir yolunun birinci kilometresinde Baykuş Tepe olarak bilinen yerde kurulmuştu. Erzurum’da bulunan tabyalar ise 18’inci yüzyıl başlarında Osmanlı’nın kale ve sur savunma sistemini artırmasıyla kurulmuştu.