Filozofları mutluluk, hakikat ve fayda üçgeninde döndüren, düşüncelerin düşüncesi pragmatizm nedir? Felsefi anlamı olarak değerlendirdiğimizde pragmatizm nedir sorusunu birkaç kelimeyle, uygulayıcılık, yararcılık ya da faydacılık, pratik sonuçlar elde etmecilik olarak adlandırabiliriz.
Pragmatizm tarihi 1842’ye kadar yzanan temelleri faydacılık olarak inşa edilen bir düşünce yapısıdır denebilir. Babası olan William James, 1842 ve 1910 yılları arasında pragmatik düşünceye popülerlik pompalayarak, başarmak anlamına vücut vermiştir. Öyle ki iyi ve doğrunun teorisi olarak adlandırılan pragmatizmin bu görüşü insan hayatına fayda ve refah sağlamak için var olduğu söylenebilir. Annelerin ‘terli terli soğuk su içersen hasta olursun’ cümlesi oldukça pragmatizm kokan bir cümledir. Tüm annelere pragmatist demek doğru olmasa da bu bilgi günlük hayatın rutininde 60 yaşına bile gelseniz işe yarar bir bilgidir. İşte terli terli soğuk su içersen hasta olabileceğin bu nedenle terliyken ılık su içmen gerektiği bilgisi tam olarak pragmatizmin tanımıdır diyebiliriz.
Pragmatizm kelimesi nereden geliyor?
Pragma kelimesi tabii ki de Eski Yunanca! Neden tabii ki çünkü neredeyse bütün felsefi düşüncelerin kelime annesi hep Eski Yunanca… Gelelim pragmaya kendisi tam olarak kelime karşılığı iş, oluş yani eylemdir. Pragmatik kelimesi ise işe yönelik anlamına gelmektedir. Türkçe’de de buna faydacılık yani faydalı olanı tercih etme de diyoruz.
Pragmatizm düşüncesi kaç şekilde değerlendirilir?
Pragmatizm, bilimsel, dini ve ahlaki olmak üzere üç farklı şekilde değerlendirilebilir. Siz hangisine inanırsınız bilinmez ama bilimsel pragmatizm, var olan gücüyle teorinin doğruluğunu kabul etmek için tahlilin de gerekli olduğuna dikkat çeker. Şöyle ki var olan yasayı teorik uygulamalarla dener. Ahlaki ve dini pragmatizmde, bir teori, dini dogmalar ya da ahlaki bakımdan yararına bakılarak değerlendirilir. Dini inançlara bir bakın… ‘Yaşamak’ için doğru olanı işaret ederek, vicdanı da devreye sokar. Bu felsefeye göre, insan sadece ahlaki olarak doğru olanı kabul etmelidir. Mesela sokağa sakız fırlatmanın yanlış olduğu hem ahlaki hem de dini açıdan pragmatik bir bilgidir. Özetle pragmatizm, ahlak felsefesinde faydacılık, bilim felsefesinde araççılık olarak adlandırılır.