Araçların egzozlarından çıkan zararlı gazları zararsız hale dönüştüren ve bu açıdan önemi oldukça büyük olan katalizör nedir? Katalizör zararlı egzoz gazlarını (emisyonları) zararsız hale getiren bir sistemdir. Yunanca κατάλυσις: çözülme kelimesinden dilimize geçmiş olan katalizör bir kimyasal tepkimenin aktivasyon enerjisini düşürerek çalışmaya başlar. Aktivasyon enerjisi düşen tepkime, hızını artırır ve tepkimenin sonrasında kimyasal yapıda herhangi bir değişiklik meydana gelmez. Kataliz adı verilen bu değişiklik katalizörün tepkime üzerinde yaptığı değişikliktir. Katalizör ve reaktantlar aynı fazda ise kataliz olayı homojen kataliz olarak adlandırılır. (ör: gaz-gaz, sıvı-sıvı, katı-katı). Eğer katalizör ve reaktantlar farklı fazda ise kataliz olayı heterojen kataliz olarak adlandırılır(ör: gaz-sıvı, sıvı-katı, katı-gaz).
Platin, osminyum, rodyum, rutenyum, paladyum gibi atom numarası büyük geçiş metalleri ya da bu metallerin kompleksleri en çok kullanılan heterojen katalizörler arasında yer alır. Heterojen kataliz sisteminde, sistem katalizörlerin küçük parçacıklar halinde tepkime ortamına koyulması ile gerçekleştirilir. Tepkime ortamına koyulan katalizörlerin yüzey alanları büyütülür ve bu sayede çok daha iyi bir tepkime verimi alınır. Asit ve bazlar organik sentezlerde en sık kullanılan homojen katalizörler arasında yer alır. Bununla birlikte canlıların vücutlarında bulunan enzimler de katalizörlere örnek gösterilebilir.
Katalizörlerin Görevleri
Katalizörler egzozlardan çıkan ve insan sağlığı için son derece zararlı olan egzoz gazlarını (emisyonları) zararsız hale dönüştürmek ile görevlidir. Bir yanma odası olan ve oksidasyon katalizörü olarak da bilinen katalitik konvertör anmamış ve zehirli gazları, hidrokarbonları (HC), karbonmonoksiti (CO) ve azot oksitleri (NOx) alevsiz olarak yakar, ardından bu maddeleri oksijen ve su buharı haline getirir. Bu kimyasal reaksiyon sonucu zararlı maddeler zararsız hale getirilir. İki tip katalizör bulunur. Bunlar petekli tip katalitik konvertör ve üç yönlü katalitik konvertördür. Dizel araçlarda katalitöre ek olarak ayrıca ek bir sistem ve EGR denilen (Exhaust Gas Recirculation) egzoz gazı devir daimi sistemi bulunur. Bu sistemler is parçacıklarını yakalamakla görevlidir. Katalitik konvertör bulunan araçlar yalnızca kurşunsuz benzin ile çalıştırılmalı, normal ya da süper benzin bu tip araçlarda kullanılmamalıdır.