Arapça bir kelime olan ve ilk kez 9. yüzyılda kullanıldığı düşünülen dini akademik derece, yani icazet nedir? İcazet 9. yüzyılda, Medrese, Cami ve Bimaristan (Tıbbi okul) gibi yükseköğretim kurumlarında verilen diplomadır. Herhangi bir şeyi uygun görmek, makul görmek, izin vermek ya da emri infaz etmek gibi anlamlara da gelen icazet tasavvuf kültürü içerisinde de sıkça kullanılan bir terimdir.
İcazet Nedir? Ne Anlama Gelir?
İcazet islamda ve tasavvuf ilimlerinde şehadetnâme (belge) anlamında kullanılan bir kelimedir. Bu belge ilim ve yazıda tahsilini tamamlamış kişilere hoca ve üstadları tarafından verilir. İzin kağıdı anlamına da gelen icazet belgesine icazetname de denildiği gibi bu icazetnameleri alan kişilere mücaz, icazetnameyi veren üstadlara ise muciz denir.
İcazet Türleri Nelerdir?
İcazet verildiği durumlara göre farklı isimler alabilir. Örneğin bir kimseden bir iş ile ilgili izin ve ruhsata dayanan bir fiil ve hareketin oluşumuna fiili icazet adı verilir. Bir kimsenin bir şey hakkında sözlü olarak ”izin verdim” , ”onay verdim” gibi cümleler kurması ile verilen izne ise sözlü icazet adı verilir. Fıkıh ilminde ise icazet bir kimsenin önceden izni olmamasına rağmen yapılmış işe, kişinin yapıldıktan sonra onay vermesi, izin verip tasdik etmesi anlamına gelir. Bu duruma islam hukukunda icazeti-i lahika adı verilir. Örnek vermek gerekirse eğer bir kişi başka bir kişinin malını ondan habersiz bir şekilde satar ve ona sonradan haber verirse, kişi de bu durumu kabul ederse buna icazeti-i lahika denir.
İcazet hadis usulünde ise din ve tasavvuf bilimlerinde bu ilmi öğreten üstadın öğrencilerine bildiklerini rivayet etmesine izin vermesi anlamına gelir. Burada üstad sadece bildiklerini ve duyduklarını değil kitaplarını da rivayet edebilir. Bir islam aliminin öğrencisine “Sana kütübi sitteyi rivâyet etmek üzere icazet verdim” demesi icazet örnekleri arasında girer. Tasavvufta ise icazet irşat mertebesine ulaşan kişilere verilen belge anlamına gelir. Bu belge kişilere şeyhleri tarafından ilgili işe yetkili olduklarını gösterme amacı ile verilir. Kişilere verilen bu belgelere “icazetnâme” ya da “hilâfetnâme” adı verilir.