Belki çoğunuz çocukluğunuzda bu terimi daha önce duymuştur, peki Fabl nedir? Kısaca en eski anlatım biçimlerinden biri olduğu söyleyebiliriz.
İnsanlık medeniyetinin en eski anlatım türlerinden biri olup öğretici bir özelliktedir. Hikayenin kahramanları hayvan veya bitkilerden seçilir ve bu da bu türü tuhaf kılar. Kısa ve net bir anlatım biçimi olan fabllar öyle ki sözlü anlatım biçimidir, fakat edebiyat kültürü ve tarihinde yazıya aktarılmış birçok fabl örneği de bulmak mümkün.
FABL NEDİR BU TÜRÜN ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
Özellikle kahramanları bitkiler ya da hayvanlardan oluşan, ilk kısımda ya da son bölümde bir nasihat veren, düzenli veya düz yazı şeklinde yapılan hikâyelere fabl adı verilir.
Olaylara bağlı bir anlatım dili olan fabllarda hayattaki bazı enstanteneler hayvanlar yahut bitkiler vasıtasıyla betimlenir. Okuyucuya bir ibret veya ders vermeyi hedefler. Bu sebeple sanatsal terim değil öğretici terim olarak kabul edilir. Fakat eğiticilik amaçlamasına rağmen dil ve uslüp açısından tamamıyla sanatsal bir yapısı bulunmaktadır.
DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE FABL ÖRNEKLERİ
Başlıca dünyada fabl türünün önemli örnekleri şunlardır; Hesidos (İşler ve Günler), Alsopos’un Fablları (Yunan edebiyatı), Kelile ve Dimne (Hint edebiyatı), La Fontaine’nin Fablları (Fransız edebiyatı)
Türk edebiyatından fabla örnek vermek gerekirse en önemlisi Mevlâna’nın Mesnevi adlı eserinde bu türün en güzel örneklerini görmek mümkündür. Bu eserdeki fabllar daha çok dini-didaktik bir gaye amaçlanarak yazılmıştır. Mesnevi’nin bazı fabllarında hayvan ile bir insanın konuşmasına da rastlanır. Öte yandan Harname (Şeyhi) eserinde öküzlere özenen bir eşeğin başına gelen ilginç olaylar betimlenir. Aynı zamanda otobiyografik hususlar da taşımaktadır. Öyle ki yazar ona tımar olarak verilen bir köye geldiğinde başından ilginç olayları bu eser vasıtasıyla dillendirmiştir.
O dönem yapılan fabl çevirilerinde ise Tanzimat Dönemi’nde Şinasi ve Recaizade Mahmut Ekrem, La Fontaine’den çeviriler oluşturarak fabldan ilk örnekler sunmuşlardır. Cumhuriyet Dönemi’nde de Orhan Veli, La Fontaine’in fabllarını Türkçeye düzenlemiş ve edebiyat tarihimize taşımıştır
FABL’IN ÖZELLİKLERİ NEDİR?
Tarihte eğitim-öğretim gayesiyle oldukça sık kullanılmıştır. Öyle ki dini-ahlaki mevzuların aktarılmasında fabllardan çoğu zaman yararlanılmıştır.
Teşhis ve intak sanatından örnek verilen fabllarda soyut mevzular hem somutlaştırıp hem de belirli bir doğrultuda betimlenir. (Teşhis, insan haricindeki varlıkların insana gibi sağlanması sanatıdır, intak ise insan dışındaki varlıkların dile gelmesi sanatıdır.)
Didaktik ve sembolik özellikler taşıyan fabllar, güldürürken öğrenmeyi de gaye edinir. Fabllar düz yazı ile yazıldığı gibi şiir türünde görülebilir. Hikaye en az iki hayvanın başından geçer. Hayvanlardan biri iyi diğeri ise kötü huylu bir karakteri canlandırır. Haliyle tıpkı masallardaki gibi fabllarda da iyi-kötü atışması görülür.