Tarih kitaplarında Osmanlı Devletini ve devletin ekonomik sistemini incelerken karşımıza çıkan ve ayrıntıları ile merak uyandıran ulufe nedir? Ulufe Osmanlı devletinin mali ve ekonomik sistemlerinde kullanılan bir terimdir. Terim arapça kökenlidir ve Arapça’da yulaf anlamına gelen alefe kelimesinden gelir. Sözlük anlamında ise ulufe, kapıkulu askerlerine üç ayda bir ödenen, günlük olarak hesaplanan para anlamına gelir.
Ulufe Nedir? Ne Anlama Gelir?
Ulufe kelimesi ilk olarak süvari askerlerinin hayvanları için verilen yem parası anlamında kullanılmıştır. Ancak daha sonra kelime anlam değiştirerek yeniçeri askerlerine ve saray ve devlet kuruluşlarında çalışan bazı memurlara verilen maaş anlamına gelmiştir. “Mevacib” ismi ile de bilinen ulufe özellikle Osmanlı’nın duraklama ve gerileme döneminde ortaya çıkan bir terimdir. Ulufeler yevmiye üzerinden hesaplanır ve askerlere Divan-ı Hümayunda, Veziriazamın huzurunda verilir. Maaş düzenli olarak verilmekle birlikte ilk ikisi Cemaziyelevvel ve Muharrem ayında son ikisi ise Şaban ayı içerisinde ya da Şaban ayının sonunda verilir. Yani asker ve memurlara verilen ulufe yıl içerisinde üç ayda bir 4 kez verilmesi gerekirken üç kez olacak şekilde verilir. Ulufeler genellikle salı günleri dağıtılır. Başta iki akçe olarak dağıtılan ulufeler zamanla artış göstererek üç, beş, yedi akçeye kadar çıkmıştır.
Ulufe dağıtımı özen ve dikkat gerektiren bir iştir bu yüzden yeniçerilerin ve memurların maaş defterlerine ekstra özen gösterilir. Dağıtılan ulufeler için her seferinde asıl, mükerrer, hazine adı verilen üçer nüsha hazırlanır. Nüshalar yeniçeri katib dairesinde yazılır ve padişah tarafından kontrol edilir. Ulufe en çok Sultan Birinci Süleyman Han (1520-1566) ile Dördüncü Murad Han (1648-1687) döneminde önem kazanmış ve dikkatle incelenmiştir.
Ulufelerin dağıtımı büyük bir merasim eşliğinde gerçekleşir. Ödemeler salı günü yapılır ancak pazar günü sadrazama ulufe icmalı götürülür ve bu icmal için de özel bir merasim düzenlenir. Merasimde uyulması gereken tüm kurallar önceden belirlenmiş ve herkesin buna uyması genel kural haline gelmiştir. Merasimden sonra merasime katılan kişilere kahve, şerbet ve tatlı ikram edilerek merasim sonlandırılır ve salı günü ödemelerin yapılması beklenir.