Bir çok insan ülkemizde yer alan Pamukkale şehrindeki travertenlere gitmiş ya da mutlaka televizyonda görmüştür. Görüntüsü ile büyüleyici bir güzelliğe sahip olan travertenler aslında önemli bir yeryüzü şeklidir. Bu yazımızda traverten nedir, nasıl oluşur gibi soruların yanıtlarını bulabilir ve travertenler hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.
Traverten Nedir? Travertenler Nasıl Oluşur?
Traverten italyanca Tivertino kelimesinden gelir. Tivertino travertenlerin roma zamanındaki adıdır. Romada bulunan Tivoli’deki geniş travertenlerden gelen bu yeryüzü şekilleri dünyanın pek çok yerinde görülebilmektedir. Travertenler farlı sebeplere ve çevresel koşullara bağlı olarak, bir kimyasal reaksiyon sonucu çökelme ile oluşan kaya şekilleridir. Bu kayalar basınç altında geçtikleri bölgelerdeki kalsiyum karbonatı (CaCO3) eriterek taşır. Travertenlerin bünyesinde erimiş karbondioksit bulunan yeraltı suları mevcuttur. Eriyen sular bir anda açığa ve basinçsız ortama çıktıklarında karbondioksit havada uçar. Karbondioksitin havada bir anda uçması ile birlikte ise kalsiyum karbonat çok ince katmanlar halinde kayaların üzerine çöker. Bu çökmeler uzun vadede birikim meydana getirir ve bu birikim bir süre sonra yastık görünümlü yumuşak hatlı travertenleri meydana getirir.
Travertenler doğal bir güzellik olmasının yanı sıra, mermer ile birlikte kullanılan bir yapı malzemesidir. Bu yapı malzemesi Türkiye’nin farklı bölgelerinde traverten ocaklarında işletilmektedir. Denizli, Bucak – Burdur, Mut – Mersin ve Sivas bu traverten ocaklarının başlarını çeker. Bu ocaklarda üretilen malzemeler blok ya da moloz olarak kullanılır. Ayrıca fabrikalarda işlenerek ebatlı honlu – cilalı traverten gibi mamüller elde edilir. Bu mamüller iç piyasada kullanıldığı gibi yüksek bir miktarı yurt dışına ihraç edilmektedir.
Dünya Üzerindeki Travertenler
Dünyanın pek çok yerinde farklı güzelliklere sahip traverten örneklerine rastlamak mümkündür. Bunlardan en bilinen ve en önemlileri aşağıdaki gibidir.
- Tibet’in Baishuitai şehrindeki 2500 metre boyunca uzaya şelale traverten
- Çin’in Huanglong şehrinde özel bir vadideki traverten
- Guatemala, Semuc Champey travertenleri
- Ülkemizdeki Pamukkale travertenleri
- İran’ın kuzeyindeki Badab-e Surt travertenleri
- ABD Wyoming’deki sıcak su havuzları ile dolu travertenler
- Meksika, Hierve el Agua sıcak suya sahip traverten havuz
- Yeni Zelanda Waimangu travertenleri
- Cezayir’in ısıtma amaçlı kullanılabilen travertenleri