Son zamanlarda Türk toplumu tarafından sıkça sorulan sorular arasında olan Şamanizm nedir? Şaman kime denir? Kısaca Şamanizmin özünde insan ve doğanın birlik ve beraberliğinin ötesinde uyumu ve ahengi yer almaktadır.
On üçüncü yüzyılda Avrupalı gezgin bilim adamlarının Mançu-Tunguz halklarından işittikleri Şaman kelimesi, sonrasında Sibirya illüzyonistlerine verilen bir isim olarak yaygınlaşmıştır.
Şamanizm ise özellikle Sibirya kavimlerinin din inançlarını ve bu inançlara bağlı olarak dini ritüellerini ifade eden bir terim olup Şamanlık, Türk-Moğol eski kültür tarihinde önemli bir yer tutar.
ŞAMANİZM NEYE İNANIR?
Eski Orta Asya Şamanizminin kökleri Gök Tanrı, güneş, yer, su, atalar ve ocak yani ateş tamgalarıydı. Bu nedenle Asya halklarının inancı şamanlığın özünde insan ve doğanın birlik ve bütünlüğünün yanında ahengi de yer almaktadır.
Evren, dünya, insan, hayvan ve bitkiler alemi bir bütün teşkil eder. Dünya ve Gök, şamanizme göre birlikte meydana getirilmiş yaratılmıştır.
Şamanlıktaki bir diğer inanış ise, insan ırkının sonsuza dekyaşayacağı düşüncesidir. Şamanist olan birisi kendini baba, dede ve atalarına ait bir geçmişin devamı olarak görür, bunları bilir ve saygı duyar. Anlaşılacağı gibi atalar kültü hakimdir. İşte bu nedenle, bu insanların görevi çocuk ve torunlarına toplumun en iyi öğretilerini aşılayarak yetiştirmek ve hayata hazırlamaktır.
ORTA ASYA TÜRKLERİ’NDE ŞAMANİZM İNANCI NASILDI?
Bir çok bilim adamının farklı görüşleri ve tartışmalarla beraber Şamanizm bilinen en eski inanç olgusudur. Türklerin, Moğolların ve Asya göçebelerinin en eski dini olduğu düşünülür. Bu inançta iyilik tanrıları, öteki taraftan yeraltının derinliğine gömülmüş kötülük tanrıları vardır. Şamanlar, bu Tanrı ve ruhlarla insanlar arasında iletişim kuran ilahi kişilerdir. Eski Türklerde iyi ruh “Ülgen”, kötü ruh “Erlik” diye bilinir.
“Ülgen” iyi ruhların başındaki Tanrıdır. İnsan şekline bürünmüş varlık olarak betimlenmiştir. Gökte yaşadığına inanılan bu en yüce ruh, insanları, ovaları, ateşi, yeri, güneşi, ayı, yıldızları yaratmış, kainatın düzenini dengelemiştir. Şamanizm nedir? sorusuna bulduğumuz cevaplar bir yana hala günümüz Türkiye’sinde devam eden türbe ve kadim yapılara verilen değer Şamanizm’de de ağaçlara, taşlara, su kaynaklarının etrafına bez bağlamak gibi önemli bir ritüel olarak karşımıza çıkıyor. Gökteki Tanrılara beyaz, Yer-Su ruhlarına kırmızı, yeraltı Tanrılarına ve ruhlarına ise siyah bez parçaları kullanılıyordu. Bu yolla, Tanrılara dilek ve istek ve arzularını ilettiklerine inanırlardı.
ŞAMAN NEDİR KİME DENİR?
Uygarlaşmış dünyada yaşayan biz modern insanların “büyücü doktor” olarak isimlendirdiği Şamanlar, kendi toplum bireylerinin sağlığı ve esenliği için geliştirdikleri ve kuşaktan kuşağa aktarımla devamını sağladıkları ruhani tekniklerin temsilcileridir. Ruhlarla iletişime geçmek yalnızca Şamanlara ait bir özelliktir. Böylece Şamanlar törenlerde insanlarla ruhlar arasında aracılık yaparlardı. Öte yandan arkeolojik ve etnolojik kanıtlar Şamanik bulguların en azından yirmi yada otuz bin yaşında olduğunu öngörmektedir. İnsan ruhunun ölümden sonra göğe yükselebilmesi için parlak cenaze törenleri yapılır, kurban kesilir ve mezarlara kıymetli eşyalar bırakılırdı. Tören sırasında çalınan tamtamların içine ruhların toplandığına inanılırdı.
Öte yandan dikkat çeken diğer bir önemli ayrıntı ise Aborjinler, Kuzey ve Güney Amerika, Sibirya ve Orta Asya, Doğu ve Kuzey Avrupa ve Güney Afrika’da dahil olmak üzere her biri dünyanın uzak bölümlerinde olmasına rağmen Şamanizme dair bulgular çok benzerlikler gösterir.