Mavna Nedir?
Denizcilik kültürümüzde önemli bir yeri olan ve yüzyıllar boyunca İstanbul ‘un en ağır yüklerini çeken mavna nedir? Geçmişte sırtında yük taşıyan hamalların bir benzeri olarak görülen mavnalar, İstanbul ‘un fethi ile hayatımıza girdi. Limanlara yanaşan gemilerden ağır yükleri boşaltma ya da yük yükleme görevini üstlenen mavna kelimesi maûne; yük taşıyan büyük kayık anlamına gelir. Mavnalar, şamandralara bağlıdır. Güvertesi olmayan tekne anlamına da gelen mavna, sadece yükleme ve boşaltma yapan gemilerin yüklerini kıyılara taşımakla kalmaz, aynı zamanda batık gemilerin çıkartılmasında da kullanılmıştır.
Mavnacılığın Tarihi
1453 yılında İstanbul’un fethinden itibaren kullanılmaya başlanan mavna ve mavnacılık mesleği, denizcilik kültürü ve tarihi konusunda çok önemli bir yere sahiptir. Rivayetlere göre ilk mavna örneği Fatih Sultan Mehmet tarafından yaptırılan ve karadan Haliç ‘e indirilen gemiler arasında olan bir mavnadır. Yine geçmiş yazılı kaynaklar incelendiğinde Türk denizciliğinde kullanılan ticaret gemilerinin de mavna olarak adlandırıldığı görülür. Bu tür mavnalar bir flok yelkenine ve üç köşeli büyük yelkene sahiptir.
Mavnaların ana görevleri arasında selatin camilerinin yapımında taş, kum ve çakıl taşımak, tersaneye safra taşımak yer alır. Ayrıca mavnalar Anadolu ve Rumeli alanlarında yapılacak olan seferlerde ordunun ihtiyacı olan malzemeleri ordunun güzergahında bulunan en yakın limana taşımakla sorumludur.
Yine bazı rivayetlere göre Evliya Çelebi tarihimizde 800 mavnacı olduğu belirtmiştir. 1667 yılında İstanbul ‘da bulunan mavna sayısı ise 68’dir. Mavnacılar verdikleri tüm hizmeti devlet kontrolünde gerçekleştirir.
Mavnacılık, her ne kadar avam tabası işi olarak görülse de denizcilik tarihimizin en önemli meslek gruplarından biri olarak yer alır. Gemi ve vapurlardan eşya ve yük taşımacılığını güven içerisinde gerçekleştiren mavnalar, yük taşıma dışında cankurtaran ve çöp taşıma işlerini de üstlenmiştir.
Çoğunlukla Kastamonu, İnebolu, Abana, Güde, Urniye, Nigerze, İlişi, Ayvat, Evrenye gibi bölgelerden seçilen mavnacılar İstanbul ‘un Unkapanı, Hatapkapu, Sebzehane, Eminönü, Üsküdar, Hasköy İskelelerinde görevlerini yerine getirirmiştir. Tamamı Türk ve Müslümanlardan seçilmiş olan mavnacılar 1952 yılında kooperatifleşip 1965 yılında dernekleşmiş olsa da 2005 yılında Bakanlar Kurulu ‘nun kararı ile birlikte lağvedilmiş ve teknolojiye yenik düşerek denizcilik tarihindeki yerini kaybetmiştir.