Çekimli fiil nedir?

Türkçe derslerinin bir numaralı aktörlerinden, öğrencilerin bulmakta zorlandığı hem kipi hem de şahsı aynı zamanda ifade eden yegane çekimli fiil nedir? Bu sorunun yanıtını vermeden önce fiil nedir önce onu çok net biliyor olmak gerekir. Fiil bir cümledeki iş ve eylemi anlatır. Çekimli fiil ise eylemi yapan kişiyi ve eylemin yapılma zamanının aynı kelimede birleşmesidir. Çekimli fiil zamana ve kişiye bağlanmış hareketi karşılayan kelimenin adıdır.

Fiil kök ya da gövdelerine haber ya da dilek kiplerinden biri getirilirse çekimli fiil sağlanmış olur. Daha net bir şekilde açıklamak gerekirse çekimli fiil örneği olarak şunu gösterebiliriz:

Konuşuyorum. Konuşmak bir fiildir, -yor eki zaman kipini, -um eki ise işi eylemi kimin yaptığını gösterir. Yani bir cümlede ‘Bir dakika ben konuşuyorum’ u gördüğünüzde bu cümlede çekimli fiil var diyebilirsiniz.

Bir çekimli fiili cümlede bulabilmenin püf noktası ise şöyle sıralanabilir. Öncelikle fiilin kök ya da gövdesini bulmanız gerekmektedir. Ardından kök ya da gövdesini bulduğunuz fiilin içindeki kip ekini bulmalısınız. Ve son olarak tüm diğer detaylarını bulduğunuz fiilin içindeki şahıs ekini bulmanız gerekmektedir.

Çekimli fiillerde istisna durumu nedir?

Bir fiilin çekimli olabilmesi için ona sormanız gereken soruları artık biliyorsunuz. Yani susmak bir fiilken susuyorsun bir çekimli fiildir bunu net olarak kavradık. Bir çekimli fiil tek bir şahıs ya da zaman kipi alabilir. Ancak tek bir durumda yalın halde bulunan kökü çekimli fiil yapar. Çekimli fiilde önce kök bulurken emir kipi alan bir fiil söz konusu olduğunda bu soru direkt çekimli fiili verebilir. Çünkü emir kiplerinin içinde hem şahıs hem de zaman vardır. Nasıl diye merak edenleri buraya alalım. Örneğin ‘Bunu yaz’ cümlesindeki ‘yaz’ kelimesi bir çekimli fiildir. Yazmak kelimesinden türemiş olan yani fiil anlamıyla kullanılan ‘yaz’ kelimesinde hem 2’inci tekil şahıs hem de emir kipi vardır. İşte çekimli fiilin tek istisnai durumu emir kipi alan bir eylem söz konusuysa ortaya çıkmış olur. Bu durumu oluşturan şey ise ise emir kipinin diğer durum kiplerinde olduğu gibi bir ekinin olmamasıdır.