Son günlerde Diriliş Ertuğrul dizisinde, Ertuğrul Bey’in oğlu Osman’ın Moğollar tarafından kaçırılarak mankurt yapılmak istenmesi izleyiciler arasında şaşkınlık uyandırdı. Birçok insan bu bölümden sonra ‘ mankurt nedir? ” sorusunu sorarak, kelimenin ne anlama geldiğini araştırmaya başladı. Peki bu kadar merak edilen mankurt kelimesi gerçekte ne anlama geliyor? Kimlere mankurt denir, mankurtların tarihteki yeri nedir? Yazımızın devamında bulabilirsiniz.
Mankurt Kime Denir?
Mankurt; Türk, Altay ve Kırgız efsanelerinde adı geçen bilinçsiz bir kölelik türüdür. Eğer bir kişi mankurt haline getirilmek isteniyorsa önce kişinin saçları kazınır. Ardından kişinin kafasına ıslatılmış bir deve derisi geçirilir. Mankurt yapılmak istenen kişi başına deve derisi geçirildikten sonra elleri kolları bağlanmış bir şekilde güneş altında birkaç gün kalacak şekilde bırakılır. Deve derisi kurudukça kişinin başında gerilmeye başlar. Ardından gerilen deri kişinin başını sanki bir mengene gibi sıkar ve tahmin edilemeyecek bir acı vererek kişinin aklını yitirmesine sebep olur. Kişi kafa tasına yapılan baskı ve kafanın içerisinde ters yönde uzayan saçların kafa tasını delip beyne doğru ilerlemesi yüzünden çok büyük acılar çeker. Bir süre sonra acılara dayanamayan kişi hafızasını yitirir, benliğini kaybeder, aklını çalıştırıp düşünemez hale gelir. Bu sayede aklını yitiren kişi söylenilen her şeyi yapabilecek bilinçsiz bir köleye dönüşür, sahibi ne söylerse ona itaat eder.
Aslında bir tür işkence yöntemi sayılan mankurtluk, yapılan bu yöntem sonucunda kişinin benliğini yitirmesine, bir köleye dönüşmesine sebep olur. Mankurtluk eski Türk, Kazak ve Kırgız destanlarında adı sıkça geçen bir işkence yöntemidir. Aynı şekilde Orta Asya mitlerine göre de mankurtluk, o dönemin Orta Asya halkı tarafından çok sık kullanılan bir yöntemdir.
Zihin kontrol etme yöntemi olarak da ifade edilen mankurtluk günümüzde geçerliliği olmayan, artık tarihte kalmış bir işkence yöntemidir. Akıl yoksunluğu anlamına gelen Bun kökünden türeyen mankurt terimi Cengiz Aytmatov’un 1980 yılında yazdığı Gün Olur Asra Bedel adlı kitabında da geçmiştir. Kitap birçok Batı diline ve Türkçe lehlerine çevrilerek literatüre girmiş, “mankurt”, “mankurtizm” ve “mankurtlaştırma” gibi temaların yaygınlaşmasına sebep olmuştur.