Herhangi bir hastalığımız olduğunda ilk iş olarak doktora giderek, hastalığımıza iyi gelecek bir ilaç yazmasını talep ederiz. Doktorun reçeteye yazdığı ilaçların içeriğinde ne olduğuna dikkat etmeden verilen ilaçları kullanır ve yavaş yavaş iyileşmeye başladığımızı görürüz. Hemen hepimizin yaptığı bu durumun psikolojik olarak doktora ve verdiği ilaçlara karşı güven duygusu sonucu oluşan bir iyileşme olduğunu söylesek inandırıcı gelir mi? Peki ya iyileşmenin ilaçlar ile ilgili olmadığını, ilaçların iyileşme üzerinde hiç bir etki yaratmadığını söylesek? Bu soruların yanıtlarını plasebo etkisi nedir sorusunun yanıtını verdiğimizde çok daha iyi bir şekilde anlayabiliriz.
Zihnin Sihirli Etkisi : Plasebo
Plasebo etkisi kişiye etkili bir ilaç yerine etkisiz, faydasız bir ilaç verilmesi sonucu kişinin yinede iyileşmesi durumu ile ortaya çıkar. Burada kişinin, verilen ilacın kendisini iyileştireceğine dair olan inancı tamdır. Bu inancın etkisi ile kişi ilacı kullandıkça zihinsel ya da fiziksel olarak iyileşme gösterir. Plasebo etkisi aslında kişinin bir bakıma kendini iyileşeceğine inandırmasıdır. Yani kişi kendisine verilen ilacın hiçbir etkisi olmadan, inancı sayesinde kendisini hem fiziksel hem de psikolojik olarak etkileyerek iyileşme gösterir.
Plasebo etkisi tarihte İkinci Dünya Savaşı sırasında yaralı Amerikan askerlerini tedavi süreçlerinde uygulanarak ortaya çıkmıştır. Henry Beecher savaş sırasında ağrı kesici morfini bittiğinde, askerlere morfin verdiğini söyleyerek aslında salin solüsyonu vermiş ancak buna rağmen askerlerin %40’ının ağrılarının dindiği ortaya çıkmıştır.
Latincede “memnun edeceğim” anlamına gelen placebo, tıbbi bir içeriği bulunmadığı için halk arasında şeker hapı olarak da anılır. Burada kullanılan ilaçların ana maddesi şekerdir. İlaçların içeriğinde hiçbir kimyasal madde yoktur, etkisi sıfırdır. Ancak içeriğinde hastaya iyi gelecek hiçbir şey olmamasına rağmen hastalar hapın kendilerine iyi geleceğini düşünerek iyileşme gösterir.
Plasebo etkisinin gerçekleşmesini sağlayan mekanizma, günümüzde hala tartışılan, netlik kazanmamış konular arasındadır. Araştırmalar iyileşmenin; hastanın doktorundan beklentisine, şartlı öğrenmeye, klasik koşullanmaya, doktorun tutumuna kadar birçok faktörden etkilenebileceğini ileri sürer. Hastanın verilen ilaç ve uygulamalar sonucu iyileşme beklentisi artar. Ayrıca doktorun hastaya ilacın çok etkili olduğunu düşündürtmesi de hastanın iyileşmesinde etkili olan faktörler arasındadır.